Dylematy integracyjne mniejszości karaimskiej
Szkic metodologiczny
Mariola Abkowicz
info@karaimi.orgUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologii, Instytut Orientalistyki, Zakład Polityki Językowej i Badań nad Mniejszościami (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6188-5955
Przemysław Rotengruber
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Pracownia Performatyki (Polska)
Abstrakt
Historia Polski (Rzeczpospolitej Obojga Narodów) dowodzi, że możliwa jest pokojowa koegzystencja grup większościowych z mniejszościami reprezentującymi wyznania chrześcijańskie (Rusini, Ormianie, bracia czescy), różne wersje judaizmu (Karaimi, Żydzi rabiniczni) a nawet islam (Tatarzy). Koegzystencja ta przybierała różne formy. Jedni separowali się od większości, drudzy poddawali się jej wpływom w stopniu zagrażającym ich kulturowej i religijnej tożsamości, ostatni poszukiwali równowagi pomiędzy obiema skrajnościami. Każda z owych strategii pociągała za sobą wymierne koszty. Mniejszości separujące się od politycznej większości narażały się na jej wrogość. Grupy nazbyt podatne na współpracę z nią na nieuniknioną asymilację. Wreszcie konsekwencją działań polegających na wypośrodkowaniu pomiędzy jednym a drugim było osłabianie imperatywu przynależności do grupy mniejszościowej (i jej stopniowe zanikanie). Jest to przypadek Karaimów polsko-litewskich. Ich historia prowadzi do dwóch wniosków. Po pierwsze, że poszukiwaniom formuły integracyjnej dla wielokulturowej Europy powinny towarzyszyć badania dotyczące jej przeszłości. Po drugie natomiast, że podążanie drogą środka nie zawsze leży w interesie grupy mniejszościowej
Słowa kluczowe:
integracja, asymilacja, separacja, historia, KaraimiBibliografia
Bibliografia
Abkowicz, Mariola (2015), Ilu jest Karaimów? Karaimi wobec Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku w Polsce i na Litwie. w: Sławomir Łodziński, Katarzyna Warmińska, Grzegorz Gudaszewski (red.), Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle Narodowego Spisu Powszechnego Ludności z 2011 roku. Warszawa, s. 284–292. Google Scholar
Akhiezer, Golda (2007), The Karaite Isaac ben Abraham of Troki and His Polemics against the Rabbanites. w: Chanita Goodblatt, Howard Kreisel (red.), Tradition, Heterodoxy and Religious Culture: Judaism and Christianity in the Early Modern Period. Beer Sheva: Ben-Gurion University of the Negev Press, s. 437–468. Google Scholar
Bairašauskaitė, Tamara (2021), Lietuvos totorių istorija. Vilnius: Lietuvos istorijos institutas. Google Scholar
Banaszak, Grzegorz, Jerzy Kmita (1991), Społeczno-regulacyjna koncepcja kultury. Warszawa: Instytut Kultury. Google Scholar
Bauman, Zygmunt (2017), Retropia. Cambridge: Polity Press Ltd. Google Scholar
Bauman, Zygmunt (2018), Retropia: Jak rządzi nami przeszłość?. Warszawa: PWN. Google Scholar
Borawski, Piotr (1986), Tatarzy w dawnej Rzeczpospolitej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. Google Scholar
Borawski, Piotr, Aleksander Dubiński (1986), Tatarzy Polscy, dzieje, obrzędy, legendy, tradycje. Warszawa: Iskry. Google Scholar
Bourdieu, Pierre, Loïc J.D. Wacquant (2001), Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Warszawa: Oficyna Naukowa. Google Scholar
Clifford, James (2000), Kłopoty z kulturą dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka. Warszawa: Wydawnictwo KR. Google Scholar
Dębicka, Dorota (2013), Reformy Deng Xiaopinga i ich wpływ na gospodarkę współczesnych Chin. Pisma Humanistyczne: 9 (139–154). Google Scholar
Fichte, Johann Gottlieb (1808), Reden an die deutsche Nation. Berlin: Realschulbuchhandlung. Google Scholar
Fichte, Johann Gottlieb (1996), Zamknięte państwo handlowe i inne pisma. Warszawa: Fundacja Aletheia. Google Scholar
Foucault, Michel (1998), Trzeba bronić społeczeństwa: wykłady w Collège de France. Warszawa: Wydawnictwo KR. Google Scholar
Foucault, Michel (2020), Nadzorować i karać: narodziny więzienia. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia. Google Scholar
Gadamer, Hans-Georg (1993), Prawda i metoda: Zarys hermeneutyki filozoficznej. Kraków: Inter esse. Google Scholar
Gauss, Karl-Markus (2010), Mieszkańcy Roany odchodzą pogodnie. Wyprawy do Asyryjczyków, Cymbrów i Karaimów. Wołowiec: Czarne. Google Scholar
Gąsiorowski, Stefan (2020), Karaimi w Koronie i na Litwie w XV–XVIII wieku. Kraków: Wydawnictwo Austeria, wydanie 2. Google Scholar
Geertz, Clifford (2005), Interpretacja kultur: Wybrane eseje. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Google Scholar
Kizilov, Mikhail (2003), Ezra ben Nisan ha-Rofe of Troki (1595–1666) – A Karaite Physician in Legend and History, w: Dan Diner (red.), Leipziger Beiträge zur jüdischen Geschichte und Kultur: Band 1: 2003. Berlin, Boston: De Gruyter Saur, s. 83–103. Google Scholar
Kizilov, Mikhail (2015), The sons of scripture: The Karaites in Poland and Lithuania in the Twentieth Century. Berlin: De Gruyter. Google Scholar
Korolko, Mirosław, Janusz Tazbir (red.) (1980), Konfederacja warszawska 1573 roku – wielka karta polskiej tolerancji. Warszawa: Pax. Google Scholar
Kryczyński, Leon (1932), Pamięci Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda, – Rocznik Tatarski: 1 (1), s. 1–2. Google Scholar
Laurinavičius, Česlovas, Vladas Sirutavičius (2015), Koniec wojny czy nowa okupacja?, – Pamięć. pl: Biuletyn IPN 10 (43), s. 20–24, dostępne na stronie internetowej: https://www.polska1918–89.pl/pdf/koniec-wojny-czy-nowa-okupacja,4459.pdf w dniu 12.12.2020. Google Scholar
Mannheim, Karl (1992), Ideologia i utopia. Lublin: Test. Google Scholar
Pałubicka, Anna (2013), Gramatyka kultury europejskiej. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram. Google Scholar
PAP (17.10.2010), „Multikulti” się nie udało. – Rzeczpospolita, dostępne na stronie internetowej: http://www.rp.pl/artykul/550482.html w dniu 22.10.2010. Google Scholar
Papierzyńska-Turek, Mirosława (1989), Między tradycją a rzeczywistością: Państwo wobec prawosławia 1918–1939. PWN. Google Scholar
Pawelec, Mariusz (2010), Niepojęty świat Karaimów?. – Awazymyz 3 (28), s. 19–21, DOI: https://doi.org/10.33229/az.511 Google Scholar
Pawluczuk, Urszula Anna (2007), Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. Google Scholar
Poznański, Kazimierz, Ekonomia jako etyka: podejście konfucjańskie. w: Elżbieta Mączyńska, Sójka Jacek (red.), Etyka i ekonomia: W stronę nowego paradygmatu. Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, s. 82–117. Google Scholar
Ricoeur, Paul (2006), Pamięć, historia, zapomnienie. Kraków: Universitas. Google Scholar
Rotengruber, Przemysław (2000), Ideologia, anarchia, etyka: Dyskurs ponowoczesny a dialog. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora. Google Scholar
Rotengruber, Przemysław (2015), Man in the World of Values: What is Applied Cultural Studies?. – Journal of Applied Cultural Studies: 1 (1), s. 7–18. Google Scholar
Shapira, Dan (2021a), Forging History, – Tablet. dostępne na stronie internetowej: https://www.tabletmag.com/sections/history/articles/forging-history w dniu 31.10.2021. Google Scholar
Shapira, Dan (2021b), Inventing the Karaites, – Tablet. dostępne na stronie internetowej: https://www.tabletmag.com/sections/history/articles/inventing-the-karaites w dniu 31.10.2021. Google Scholar
Sulimowicz, Anna (2010), Klęska Austriaka pod Wilnem, – Awazymyz 3 (28), s. 17–18, DOI: https://doi.org/10.33229/az.510 Google Scholar
Szyszman, Abraham (1932–1934), Osadnictwo karaimskie i tatarskie na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego. – Myśl Karaimska: 10 (10), s. 29–36. Google Scholar
Szyszman, Abraham (1935–1936), Osadnictwo karaimskie w Trokach za Wielkich Książąt Litewskich. – Myśl Karaimska: 11 (11), s. 40–68. Google Scholar
Szyszman, Abraham (1936), Osadnictwo karaimskie na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wilno. Google Scholar
Szyszman, Szymon (2005), Karaimizm: Doktryna i historia, Wrocław: Bitik. Google Scholar
Topolski, Jerzy (1982), Prawda i model w historiografii. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie. Google Scholar
Tyszkiewicz, Jan (1989), Tatarzy na Litwie i w Polsce. Warszawa: PWN. Google Scholar
Tyszkiewicz, Jan (1997), Karaimi litewscy w czasach Witolda i sprawa przywileju datowanego rokiem 1388. – Studia Źródłoznawcze: 36, s. 45–64. Google Scholar
Tyszkiewicz, Jan (2012), Dzieje Karaimów w państwie polsko-litewskim do końca XV wieku i ich związki z Krymem, w: Beata Machul-Telus (red.), Karaimi, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, s. 11–24. Google Scholar
White, Heyden (2010), Fikcja historyczna, historia fikcjonalna i rzeczywistość historyczna, w:, Proza historyczna. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas. Google Scholar
Witkowski, Rafał (2017), Z dziejów karaimów w Wielkim Księstwie Litewskim: uwagi krytyczne nad źródłami i stanem badań (do XIX w.), w: Piotr Muchowski, Maciej Tomal, Rafał Witkowski (red.), Karae Edom: Studia nad historią i kulturą karaimów I Rzeczpospolitej. Poznań, s. 6–142. Google Scholar
Wojciechowski, Marcin (15.02.2011), Nie klęska, lecz korekta wielokulturowości, – Gazeta Wyborcza. Google Scholar
Wróblewska, Urszula (2015), Działalność kulturalno-oświatowa Karaimów w Drugiej Rzeczpospolitej. Białystok: Trans Humana. Google Scholar
Zarzycki, Zdzisław (2010), Wolność religijna w pierwszych polskich konstytucjach do połowy XIX w.. – Studia Prawa Wyznaniowego: 13, s. 25–44. Google Scholar
Ziółkowski, Marek (2000), Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego: Teorie, tendencje, interpretacje. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora. Google Scholar
Znaniecki, Florian (1987), „Myśl i rzeczywistość” i inne pisma filozoficzne, Warszawa: PWN. Google Scholar
Znaniecki, Florian, Rzeczywistość kulturowa, w: Jerzy Wocial (red.), „Humanizm i poznanie” i inne pisma filozoficzne. Warszawa: PWN. Google Scholar
Zybertowicz, Andrzej (1995), Przemoc i poznanie: Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Google Scholar
Autorzy
Mariola Abkowiczinfo@karaimi.org
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologii, Instytut Orientalistyki, Zakład Polityki Językowej i Badań nad Mniejszościami Polska
https://orcid.org/0000-0001-6188-5955
Karaimoznawca, pracownik dydaktyczny w Zakładzie Polityki Językowej i Badań nad Mniejszościami Instytutu Orientalistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wydawca i redaktor naczelny historyczno-
-społeczno-kulturalnego kwartalnika karaimskiego „Awazymyz”. Redaktor książek i autor artykułów poświęconych tematyce karaimskiej. Wygłasza wykłady i odczyty na tematy karaimoznawcze na spotkaniach popularnych, popularno-naukowych i naukowych w Polsce i za granicą. Jako przedstawicielka społeczności karaimskiej bierze udział w pracach Komisji Wspólnej Mniejszości Narodowych i Rządu. Przewodnicząca
Zarządu Związku Karaimów Polskich i członek Zarządu Fundacji Karaimskie Dziedzictwo.
Adres do korespondencji: mariola.abkowicz@amu.edu.pl
Autorzy
Przemysław RotengruberUniwersytet im. Adama Mickiewicza, Pracownia Performatyki Polska
Magister sztuki: absolwent Akademii Muzycznej w Poznaniu, klasa kontrabasu (1992); magister filozofii: absolwent Instytutu Filozofii UAM w Poznaniu (1993); doktor nauk o poznaniu i komunikacji ( 1998 ); zatrudniony w Instytucie Kulturoznawstwa UAM (1998); kolokwium habilitacyjne na podstawie rozprawy Dialogowe podstawy etyki gospodarczej na Wydziale Filozofii UKSW w Warszawie (2012). Pełnomocnik rektora UAM ds. potwierdzania efektów uczenia się (2013–2015). Prowadzi bogatą działalność naukową i publicystyczną; opublikował książki: Ideologia, anarchia, etyka. Dyskurs ponowoczesny a dialog ( 2000 ); Perspektywy społecznego porozumienia. Pragmatyka dyskursu władzy ( 2006 ); Dialogowe podstawy etyki gospodarczej (2012; wersja anglojęzyczna 2019); jest autorem ponad stu artykułów naukowych i publicystycznych. Współzałożyciel i wiceprzewodniczący polskiego oddziału European Business Ethics Network ( od września 2015 członek zarządu ); członek Grupy roboczej ds. etyki i standardów odpowiedzialnego prowadzenia biznesu działającej, organu pomocniczego Ministra Rozwoju ( 2015–2017 ); koordynator Regionalnego Ośrodka Debaty Publicznej w Gorzowie Wlkp (2017–2019), twórca i redaktor naczelny „The Journal of Applied Cultural Studies”. Adres do korespondencji: proten@amu.edu.pl.
Statystyki
Abstract views: 168PDF downloads: 68
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Almanach karaimski są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Almanach karaimski udzielają Związkowi Karaimów Polskich niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych roku w Almanach karaimski pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2018 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Związek Karaimów Polskich zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Wersja papierowa czasopisma jest pierwotna.
Inne teksty tego samego autora
- Mariola Abkowicz, Status społeczny rodziny karaimskiej na przykładzie historii rodziny Kobeckich w XVII-XX w , Almanach Karaimski: Tom 10 (2021)
- Mariola Abkowicz, Działalność organizacyjna Karaimów z pierwszej fali emigracji rosyjskiej w przededniu II wojny światowej na podstawie korespondencji z hachanem Serają Szapszałem , Almanach Karaimski: Tom 3 (2014)
- Mariola Abkowicz, Diariusz trocki jako źródło do badań nad historią samorządu trockiego oraz społeczności karaimskiej w Trokach w latach 1918–1927 , Almanach Karaimski: Tom 6 (2017)
- Mariola Abkowicz, Anna Sulimowicz, Nowe dane o biografii karaimskiego poety Szymona Kobeckiego , Almanach Karaimski: Tom 5 (2016)
- Mariola Abkowicz, Towarzystwo edukacyjne "Limmud Tora" , Almanach Karaimski: Tom 4 (2015)
- Mariola Abkowicz, Lustracje i spisy rewizyjne podatników jako źródło do badań antroponimicznych, demograficznych i genealogicznych społeczności karaimskiej w XVIII i XIX wieku , Almanach Karaimski: Tom 11 (2022)
- Joanna Kulwicka-Kamińska, Galina Miškinienė, Mariola Abkowicz, The Beginnings of Turkology in Eastern Europe and its Importance for Turkic Minorities. Commemorating the 50th Anniversary of Prof. Ananiasz Zajączkowski’s and the 80th anniversary of Leon Kryczyński’s deaths , Almanach Karaimski: Tom 8 (2019)
- Mariola Abkowicz, Karaimi we Wrocławiu , Almanach Karaimski: Tom 1 (2007)
- Mariola Abkowicz, Informacje dla autorów , Almanach Karaimski: Tom 2 (2013)