Aleksander Mardkowicz
działacz społeczny, pisarz i wydawca
Abstrakt
W niektórych karaimskich domach można jeszcze znaleźć pożółkłe broszurki, pisane w łucko-halickim dialekcie języka karaimskiego. To ślady działalności edytorskiej Aleksandra Mardkowicza - łuckiego Karaima, z zawodu notariusza, a z zamiłowania pisarza, poety, krzewiciela języka i kultury karaimskiej.
Urodził się 24 lutego (wg starego stylu) 1875 roku w Łucku, w rodzinie Marka i Anny z Łokszyńskich. Rodzice byli ludźmi niezamożnymi. Ojciec pracował jako nauczyciel w miejscowej szkole podstawowej. Rodzina Mardkowiczów zamieszkiwała przy ulicy Karaimskiej, gdzie skupiało się życie łuckiej gminy. Szkołę podstawową i gimnazjum ukończył Aleksander w rodzinnym mieście. Po maturze, by wspomóc finansowo rodziców, podjął pracę w biurze notarialnym. W 1901 roku opuścił Łuck, udając się w poszukiwaniu lepszych warunków pracy i życia najpierw do Brześcia, a potem do Jekaterynosławia. Tam również pracował w notariacie i jednocześnie kontynuował naukę na kursach prawniczych w Kijowie. W 1903 roku po zdaniu celująco egzaminu uprawniającego do samodzielnego wykonywania zawodu notariusza otworzył własne biuro notarialne. Założył rodzinę i brał aktywny udział w życiu społecznym miejscowej gminy karaimskiej. Jego nazwisko znajdujemy na liście darczyńców Aleksandryjskiej Duchownej Uczelni Karaimskiej. W tym czasie zadebiutował też jako literat - dwa jego utwory opublikowała wychodząca w Moskwie "Karaimskaja Żizń". Po wybuchu rewolucji w Rosji rodzina Mardkowiczów zdecydowała się wrócić do odrodzonej ojczyzny. W grudniu 1921 r. przybyli w rodzinne strony. W Łucku Aleksander Mardkowicz podjął pracę w jednym z notariatów, jednocześnie poświęcając się aktywnie działalności społecznej. Był członkiem Komitetu Odbudowy Kienesy. Działał w Zarządzie Gminy, pełniąc przez pewien okres funkcję prezesa. Uczestniczył w pracach nad uregulowaniem statusu prawnego Karaimów, przygotowaniem statutów poszczególnych gmin i statutu Karaimskiego Związku Religijnego. Zdając sobie sprawę z postępującego procesu wymierania języka karaimskiego, pod koniec lat 20-tych podjął zamiar zorganizowania karaimskiego wydawnictwa. Publikowane w nim prace miały na celu wzbudzenie wśród Karaimów zainteresowania własną przeszłością, umacnianie tradycji i poprzez dostarczenie materiału do lektury, także krzewienie znajomości języka. W latach 1930 - 1939 wydał Mardkowicz szesnaście tytułów, z czego jedenaście w języku karaimskim. W większości sam był ich autorem, sam przygotował wszystkie publikacje do druku i wydał na własny koszt. W cyklu "Biblioteczka Karaimska" ukazały się następujące publikacje pióra Mardkowicza: "Elijahunun Ucuru" (Przygoda Elijahu, 1930), Birthi Kekłernin (Ziarno niebios, 1931), "Aj Jaryhynda" (W świetle księżyca", 1933), "Aziz Tas" (Święty kamień, 1934). Do serii tej należy także opracowany przez niego zbiór pieśni religijnych "Zemerłer" (1931). Ponadto w 1932 roku wydał "Łuwachłar dert jiłha" (Kalendarz na cztery lata), zawierający oprócz tablic także artykuły popularnonaukowe i drobne utwory literackie. W roku 1937 ukazał się pierwszy z poematów Mardkowicza "Halic", którym udowodnił swe niebagatelne umiejętności poetyckie. W ślad za nim światło dzienne ujrzały następne dzieła: "Janhy jirłar" (Nowe pieśni, 1937), "Szełomit" (1938) oraz zbiór czterowierszy "Tozdurhan birtik" (Rozsypane ziarno, 1939). Równolegle z publikacjami po karaimsku wydawał także prace w języku polskim: "Synowie Zakonu" (1930), "O Iljaszu Karaimowiczu zwierzchniku wojsk zaporoskich" (1931), "Ogniska karaimskie" (pierwsze wydanie 1932, 1934, 1936) oraz "Karaim, jego życie i zwyczaje w przysłowiach ludowych (1935). Z inicjatywy i na koszt Mardkowicza ukazał się także "Krótki wykład gramatyki języka zachodnio-karaimskiego" A. Zajączkowskiego. Dla ułatwienia zrozumienia swoich publikacji przygotował "Słownictwo karaimskie. Słownik karaimsko-polsko-niemiecki" (1935). Liczące 4417 haseł dzieło Mardkowicza aż do roku 1973, kiedy to wydany został "Karaimsko-russko-pol'skij slovar'", pozostawało właściwie jedynym słownikiem tego języka.
Koronnym przedsięwzięciem Mardkowicza, inicjatywą całkowicie wyjątkową, było wydawanie karaimskojęzycznego czasopisma. W latach 1931 - 1939 ukazało się dwanaście numerów "Karaj Awazy", zawierających artykuły o różnorodnej tematyce, utwory literackie, wierszyki i zagadki dla dzieci, informacje o aktualnych wydarzeniach z życia gmin w Polsce i poza jej granicami. Gros wyszło spod pióra samego Mardkowicza, na łamach pisma można też jednak znaleźć prace T. Lewi-Babowicza, Z. Zarachowicza, B. Kokenaja, J. Maleckiego, S. Rudkowskiego, Sz. Firkowicza i innych, poezje Z. Abrahamowicza, S. Kobeckiego, Sz. Łopatto, jak również dzieła dawnych autorów takich jak Mosze Derie czy ribbi Josef z Derażny. Kres działalności Mardkowicza połozyła druga wojna światowa. Zmarł w Łucku 5 kwietnia 1944 roku.
Słowa kluczowe:
Aleksander MardkowiczStatystyki
Abstract views: 211PDF downloads: 18
Inne teksty tego samego autora
- Mariola Abkowicz, Anna Sulimowicz, Jak powstał projekt „Orach Toju 2013” , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 4 (41) (2013)
- Sergiej Szajtanow, Mariola Abkowicz, Anna Sulimowicz, Zwodnicze stare fotografie , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 29 Nr 3 (60) (2018)
- Anna Sulimowicz, Mariola Abkowicz, Od redakcji , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 1 (4) (2000)
- Anna Sulimowicz, Adam Dubiński, Mariola Abkowicz, Komentarz , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 2 (19) (2008)
- Mariola Abkowicz, Anna Sulimowicz, Ze starego albumu – odpowiedzi , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 2 (23) (2009)
- Mariola Abkowicz, Anna Sulimowicz, Karaimi w Niepodległej , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 29 Nr 1 (58) (2018)
- Mariola Abkowicz, Adam J. Dubiński, Anna Sulimowicz, Kalendarium , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 28 Nr 4 (57) (2017)
- Mariola Abkowicz, Anna Sulimowicz, Wydarzenia , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 29 Nr 3 (60) (2018)
- Anna Sulimowicz, Zarach Zarachowicz, Mariola Abkowicz, „Karaimskie drogi” zawitały do Środy Śląskiej , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 27 Nr 4 (53) (2016)
- Anna Sulimowicz, Mariola Abkowicz, Nad trockim jeziorem wykład o karaimskiej edukacji , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 27 Nr 3 (52) (2016)
Podobne artykuły
- Anna Dubińska, Garść danych o Karaimach z Łucka , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 2 (3) (1999)
- Aleksander Mardkowicz, Anna Sulimowicz, Ku pamięci “babińca” , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 2 (3) (1999)
- Anna Sulimowicz, Konferencja Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 27 Nr 2 (51) (2016)
- Aleksander Mardkowicz, Anna Sulimowicz, Zemerłer , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 2 (27) (2010)
- Adam J. Dubiński, Adam Pilecki, Aleksander Mardkowicz, Anna Sulimowicz, Brat daleko – jego dusza blisko , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 27 Nr 4 (53) (2016)
- Zarach Zarachowicz, Anna Sulimowicz, Kokizowowie – ród uczonych , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 2 (3) (1999)
- Aleksander Mardkowicz, Anna Sulimowicz, Słowa naszych przodków , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Tom 25 Nr 1 (42) (2014)
- Aleksander Mardkowicz, Z ust przodków , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 2 (3) (1999)
- Aleksander Mardkowicz, Anna Sulimowicz, Tirlik - Życie , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 3 (40) (2013)
- Aleksander Mardkowicz, Anna Sulimowicz, Kizdehi bahda - W jesiennym ogrodzie , Awazymyz. Pismo historyczno-społeczno-kulturalne Karaimów: Nr 4 (37) (2012)
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.